Zaterdag 17 oktober 2020, Dil'arte Dilbeek: Martin Slootmaekers uit Alken is de eerste winnaar van de Marnixprijs ‘Jos Mertens’.

Na het overlijden in de zomer van 2019 van Jos Mertens, componist, uitvoerend musicus, ereburger van Dilbeek en in 1968 medestichter van Marnixring Internationale Serviceclub, besloot Marnixring Zuid-Oost Vlaanderen, de ring  waar Jos vanaf het begin lid van was, een naar hem vernoemde prijs in het leven te roepen met als uitdrukkelijke bedoeling het vocale repertoire in het Nederlands uit te breiden. In pare jaren wordt de prijs uitgereikt aan een nieuw meerstemmig a- capella koorwerk, in de onpare jaren aan een werk in het genre lied met instrumentale begeleiding. Marnixring Dilbeek was onmiddellijk bereid om logistieke steun te verlenen zodat de uitreiking van de prijs kon plaatsvinden in Dil’Arte, de kunstacademie van Dilbeek.

 

Jos werd geboren in Ternat maar woonde tot het einde van zijn leven in Groot-Bijgaarden.  Zijn muzikale aspiraties werden door de Tweede Wereldoorlog in de knop gebroken en hij zou beroepshalve als bankier door het leven gaan. De muzikale draad nam hij pas weer op na zijn oppensioenstelling. Ondertussen was hij In 1968 medestichter van de Marnixring en hij bleef sindsdien de ongebreidelde drijvende kracht van de vereniging. In de gemeente waar Vlamingen thuis zijn kon een figuur als Jos niet onopgemerkt blijven en daarover sprak, bij wijze van verwelkoming, burgemeester Willy Segers.

 

Regiocoördinator Wilfried Haesen verduidelijkte tijdens de zitting de doelstellingen van onze serviceclub. Ook Marc Van den Borre, de voorzitter van Koor & Stem, de koepel van het Vlaamse koorleven, nam het woord en beschreef een aantal aspecten van koormuziek. Zo kwamen we te weten dat alleen al in Vlaanderen meer dan duizend koren bestaan en dat in Nederland meer mensen lid zijn van een koor dan van een voetbalclub.

 

De ‘Prijs Jos Mertens’ is een volmaakte kruising tussen de twee rode draden doorheen het leven van Jos Mertens: muziek en het maatschappelijk doel van de Marnixring.

 

Terwijl in mei 2020 de aankondiging en het reglement hun weg vonden naar potentiële deelnemers aan de wedstrijd, werd een jury samengesteld. Aangespoord door Gaby Desmyter (MR Zuid-Oost Vlaanderen) vonden de initiatiefnemers componist en muziekpedagoog Wilfried Westerlinck, voormalig producer bij wat toen nog BRT3 en Radio3 heette, bereid  om de wedstrijdjury voor te zitten. Een Jury met een hoofdletter, want twee andere toondichters werden op zijn aangeven aangezocht: Erika Budai en Ludo Claesen. Het vierde muzikale jurylid was Marc Gerain, dirigent van het koor Gaudicanto, muziekdocent en freelance- zanger in het Vlaams Radiokoor.

 

Er was ook nog een vijfde, niet-muzikaal jurylid in de persoon van Julien Librecht, dichter en schrijver van het libretto van Jos Mertens’ cantate ‘Kringen van tijd’. Hij kreeg de opdracht de gebruikte teksten op hun merites te beoordelen, los van de muziek.

 

Het reglement voor de wedstrijd kon bewust heel ruim geïnterpreteerd worden. De bedoeling daarvan was nogal prozaïsch: de initiatiefnemers wilden niet dat voor deze eerste editie het aantal inzendingen als gevolg van een hoop beperkingen teleurstellend laag zou zijn.

Jan Heyvaert, protocolmeester van Marnixring Zuid-Oost Vlaanderen stelde het duidelijk: het gaat over een compositiewedstrijd die bedoeld is als hefboom om het gezongen repertoire uit te breiden met nieuw werk in de eigen taal. Het valt immers op dat naast Latijn, de meest gebruikte taal in nieuw geschreven koorwerk het Engels is, vermoedelijk om op zo ruim mogelijke schaal te kunnen doorbreken. Als behoeders van de Nederlandse taal en cultuur kunnen we dat natuurlijk niet hebben. Tenslotte behoort het Nederlands tot de 40 meest gesproken talen van de planeet, van de meer dan 6.000 talen die er zijn.

 

Kandidaten mochten nieuw, nog niet gepubliceerd werk inzenden met een maximale uitvoeringsduur van ongeveer vijf minuten en verder waren de twee enige beperkingen dat het moest gaan om een werk dat minstens tweestemmig is én zonder begeleiding van een instrument. Een achtstemmig werk voor groot koor, een werk voor sopranen, mezzo's en alten, een tweestemmig werk voor kinderkoor, het kon dus allemaal.

 

Ook qua tekst was het vrijheid blijheid: een recent gedicht, een bestaande oude tekst, een door de componist zelf geschreven tekst, een tekst in opdracht van de componist, alles mocht, mits de componist voor tekst die nog niet tot het publiek domein behoort, ook de toestemming van de schrijver meestuurde.

 

Na bekendmaking via een aantal geëigende kanalen kwamen tegen de uiterste datum zeventien inzendingen op het secretariaat van de wedstrijd binnen, waaronder één uit Nederland. Betere bekendmaking in het noorden van ons taalgebied is dus zeker een aandachtspunt voor de volgende edities, al was het maar omdat er in Nederland zo'n 600.000 koorzangers zijn.

 

Op 25 augustus beraadslaagde de muzikale jury in de academie van Geraardsbergen. Na diskwalificatie van de werken die op de ene of andere manier niet aan het reglement voldeden en na twee vlot georganiseerde stemrondes, bleven drie werken over. Eén stak er bovenuit, een werk van Martin Slootmaekers uit Alken. Opvallend: deze drie composities bleken ook de werken waarvan de teksten door Julien Librecht het hoogst waren gequoteerd!

 

Op zaterdag 17 oktober 2020, toevallig vlak vooraleer het land voor de tweede keer op coronaslot ging en - niet toevallig - de dag waarop Jos Mertens 96 jaar zou zijn geworden, werd de naam van de winnaar op plechtige wijze bekendgemaakt in de zaal van de kunstacademie Dil’Arte in Dilbeek. Weliswaar was de belangstelling eerder gering, maar dat had alles te maken met de coronapandemie natuurlijk – alle begrip daarvoor.

 

De winnaar, Martin Slootmaekers, is geen onbekende in het koorwereldje. Hij werd al eerder bekroond en schreef meermaals het plichtwerk voor koorwedstrijden. 'Remede jeghens de peste' is een vierstemmig werk voor mannenkoor op een ironische 16 ^de-eeuwse tekst van een zekere Lucas D'Heere, die akelig bij deze coronatijden aansluit. Jurylid Erika Budai oordeelt over het werk als volgt: bijzonder vindingrijk, creatief en gevarieerd, zowel melodisch, motiefgebruik, ritmisch als metrisch. De partituur is nauwgezet uitgeschreven en uitstekend gedocumenteerd wat dynamiek, muzikale expressie en tempi betreft. Vanuit compositorisch oogpunt is deze compositie bijzonder geslaagd, maar… het wordt een zware kluif voor amateur-mannenkoren om het werk op hun repertoire te lanceren.

 

Voor de muzikale invulling tijdens de zitting tekende pianist Marc Gerain met werk van Jos Mertens zelf. Marc was, zoals reeds gezegd, een van de vier juryleden. De laudatio werd uitgesproken door juryvoorzitter Wilfried Westerlinck.

Jos Mertens’ dochter Kristina overhandigde het symbolische aandenken van de prijs die naar haar vader is genoemd aan de winnaar. Het is een uniek stuk van de keramiekkunstenares Annemie Mignon. Tevens mocht Martin Slootmaekers een cheque van 1.500 euro mee naar huis nemen.

 

We kijken nu al uit naar de tweede editie van de ‘Marnixprijs Jos Mertens’.

 

Ringbestuur, Zuid-Oost Vlaanderen